Zagađenje vazduha nastaje kada se u Zemljinu atmosferu unose štetne ili prekomerne količine supstanci uključujući gasove (CO2, CO, SO2, NO, CH4, CFC, Radon itd.)
Zagađivanje vazduha u zatvorenom prostoru i loš kvalitet gradskog vazduha navedeni su kao dva od najgorih problema na svetu sa toksičnim zagađenjem u izveštaju Blacksmith Instituta za 2008. godinu
Indija ima najgori kvalitet vazduha na svetu, a u stopu je slede Indija, Pakistan, Bangladeš i Kina.
U poslednje vreme često gradovi sa balkana budu najzagađeniji gradovi na svetu, pogotovo Sarajevo i Skoplje.
Efekti zagađenosti vazduha na zdravlje
Efekti lošeg kvaliteta vazduha na zdravlje ljudi su dalekosežni, ali uglavnom utiču na disajni i kardiovaskularni sistem tela. Pojedinačne reakcije na zagađivače vazduha zavise od vrste zagađivača kojoj je osoba izložena, stepena izloženosti i zdravstvenog stanja i genetike pojedinca mogu uključivati otežano disanje, piskanje, kašalj, astmu i pogoršanje postojećih respiratornih i srčanih stanja.
Procjena da zagađenost vazduha izaziva oko 7 miliona smrtnih slučajeva ljudi širom sveta, procena je otprilike odjeknula.
Šta su PM 2.5 I PM 10 čestice
Zagađenje vazduha suspendovanim česticama sastoji se od veoma malih čestica u čvrstom ili tečnom agregatnom stanju koje lebde u vazduhu.
Oznaka za označavanje ovih čestica dolazi iz engleskog jezika particulate matter – PM.
Fine suspendovane čestice (PM 2.5) su najčešće: aerosoli, dim, zagušljiva isparenja, pepeo I polen. ove čestice su još opasnije od PM 10 su jer direktno ulaze u alveole. Ulaze u krvotok bez mehaničkog zadržavanja upravo zbog svoje dimenzije. Za njih se “kače” drugi polutanti poput teških metala
Odakle potiču suspendovane čestice
Glavni izvori respirabilnih čestica su dobro poznati, pored prirodnih izvora, nastaju I sagorevanjem goriva u motornim vozilima, industrijskim postrojenjima, termoelektranama, spaljivanja smeća, tokom fotohemijskih reakcija…
98-99% česitca u vazduhu koje udahnemo se eliminišu iz organizma tokom izdaha jer se uglavnom zadrže u gornjim delovima respiratornog trakta. Preostalih 1-2% čestica se zadržava u organizamu, dolaze do dušnika i dalje sve do pluća gde čestice usporavaju razmenu kiseonika i ugljen dioksida, skraćujući dah. To dovodi do većeg naprezanja srca, koje u uslovima povećanog napora kako bi kompezovao smanjeni unos kiseonika. Čestice kao i materije u vidu tečnosti i gasova koje se unose zajedno sa česticama na kojima se adsorbuju, ako se udahnu, a otrovne su, mogu doprineti i oštećenju organa kao, na primer, bubrega i jetre.
Ljudi koji su najosetljiviji oboljevaju od respiratornih bolesti kao što su enfizem, bronhitis, astma i srčani problemi.
Merenje čestica u Srbiji
Agenicija za zaštitu životne sredine (SEPA) je započela merenje aerozagagađenja 2006 godine. Od toga merenje respirabilnih čestica se vrši na 13 autaomatskih stanica od koje su postavljene u Beogradu, i Smederevu, Boru, Nišu, Novom Sadu i Beočinu.
Ozon (O3)
Ozon stvara ozonski omotač koji nas štiti od sunčevih štetnih ultraljubičastih zraka. Ali kada se ozon formira na površini onda predstavlja opasan zagađivać.
Udisanje ozona može pokrenuti razne zdravstvene probleme, uključujući bol u grudima, kašalj, iritaciju grla i zagušenje. Takođe može pogoršati bronhitis i astmu. Dugotrajno izlaganje može trajno oštetiti plućno tkivo.
Ugljen monoksid (CO)
CO je gas bez mirisa, ukusa i bez boje, proizveden nepotpunim sagorevanjem materijala koji sadrže ugljen, uključujući većinu transportnih goriva.
CO je vrlo toksičan koji reaguje sa hemoglobinom i smanjuje njegov kapacitet za transport kiseonika u krvi.
Sumpor dioksid (SO2)
Fosilna goriva sadrže tragove sumpornih jedinjenja, a SO2 nastaje kada izgore. Oko 99% sumpor-dioksida u vazduhu dolazi iz ljudskih izvora.
Izloženost SO2 može oštetiti zdravlje njegovim delovanjem na bronhijalni sistem.
Sumporna kiselina nastala atmosferskim reakcijama SO2 glavni je sastojak kisele kiše.
Ugljen dioksid (CO2)
Ugljeni monoksid (CO) je gas koji vas može brzo ubiti. Nazivaju ga tihim ubicom jer je bezbojan, bez mirisa, ukusa i ne nadražuje. … Izloženost CO je vodeći uzrok smrti zbog trovanja u Sjedinjenim Državama.
Zbog svoje uloge stakleničkih plinova opisan je kao “vodeći zagađivač” i “najgore zagađenje klime”. Ugljendioksid je prirodna komponenta atmosfere, neophodna za život biljaka.
Prirodni izvodri zagađenja vazduha
Prašina iz prirodnih izvora, obično velike površine zemlje sa malo vegetacije ili bez nje.
Metan koji se stvara varenjem hrane životinjama, pogotovo goveda.
Gas radona koji se raspada u Zemljinoj kori. Radon je bezbojni, radioaktivni plemeniti gas koji nastaje raspadanjem radijuma. Gas radona iz prirodnih izvora može se akumulirati u zgradama, posebno u zatvorenim prostorima poput podruma i drugi je najčešći uzrok raka pluća, nakon pušenja cigareta.
Dim i ugljen monoksid iz šumskih požara.
Vulkanska aktivnost koja stvara sumpor, hlor i čestice pepela.